امامزاده سیدعبدالرحمن حسنیامامزاده سیدعبدالرحمن حسنی از جمله امامزادگانی است که درباره نسبش اختلاف وجود دارد؛ به اعتقاد برخی، وی از نوادگان امام حسن (علیه‌السّلام) و به اعتقاد برخی دیگر، فرزند ابوعبدالله زیدی، از نوادگان امام سجاد (علیه‌السّلام) است. مزار این امامزاده در شهر موصل در کشور عراق واقع شده است. ۱ - موقعیت جغرافیاییبنای تاریخی زیارتگاه، در محله «شفاء»، نزدیک پنجمین پل شهر موصل واقع شده و به مشهد ابن الحسن (علیه‌السّلام)، مشهور است. [۱]
عطا حديثى و هناء عبدالخالق، القباب المخروطیه فی العراق، ص۶۳.
۲ - توصیف بناساختمان بقعه از بناهای دوره بدرالدین لؤلؤ است که در سال ۶۴۶ ه. ق، ساخته شده است. کتیبه‌ای بر دیوار رواق بقعه وجود دارد که به این تاریخ، اشاره نموده است. بقعه، دارای صحن، قبرستان تاریخی، گنبد، رواق و ضریح است. ۲.۱ - رواق و اتاق مرقدقبل از وارد شدن به اتاق مرقد، یک رواق گنبددار مربع شکل، به ابعاد چهار متر، واقع شده که ورودی آنجا به حساب می‌آید، پس از عبور از این فضا، از درِ کوچکی که با سنگ مرمر تزیین شده و آیات قرآنی و ادعیه بر آن کنده‌کاری شده است، به اتاق مرقد می‌رسیم، این اتاق، به‌صورت برج بلند مربع‌شکل، ساخته شده و هریک از اضلاع آن، با تفاوت ۴۰/ ۸ در ۵۰/ ۸ متر است و با اشاره به مقرنس‌کاری در چهار زاویه بنا، آن را به دایره تبدیل نموده است که در نتیجه، گنبد عرقچین متمایل به کلاه‌خودی بنا را بر آن، استوار ساخته‌اند. همین مسئله باعث شده تا بنا از بیرون، به‌صورت یک برج بلند به ارتفاع سی متر، به نظر رسد. بالای ورودی، کتیبه‌ای به این مضمون، به چشم می‌خورد «امر بعمله تقرباً الی الله تعالی الملک الرحیم بدر الدنیا والدین ابوالفضائل عزالدین» قبر در سمت راست اتاق، قرار گرفته است و با یک ضریح چوبی قدیمی، به ابعاد ۲ در ۱ متر، محافظت می‌شود. این اتاق را «ابوالفتح ابوالمظفر مسعودبن قطب الدین بن عماد الدین زنگی»، ملقب به عزالدین، حاکم موصل (۵۷۶- ۵۸۹ ه. ق) ساخته و از آن، با عنوان مدرسه، یاد می‌شده است. از آن، تنها یک اتاق مربع‌شکل، باقی مانده که متعلق به «سیدعبدالرحمان حسنی» است. ۲.۲ - محرابمحراب گچ‌بری شده‌ای، به ارتفاع ۱۸/ ۱ متر، در اتاق مرقد تعبیه شده است. سمت راست تا چپ آن، این کتیبه تاریخی، حجاری شده است: بسم الله الرحمن الرحیم (اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ اِنَّا لا نُضِیعُ اَجْرَ مَنْ اَحْسَنَ عَمَلًا)، هذا امر بعمله تطوعاً وانشائه تبرعاً طلباً لما عندالله واعتصاماً بحبل الله ومولاة لآل رسول الله راجیاً رحمة الله قدباً لقوله تعالی (قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً اِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی) العبدالفقیر الراجی عفو الله الملک الرحیم العادل المؤید المظفر المنصور المجاهد المرابط المثاغر النمازی بدر الدنیا والدین ناصرالحق بالبراهین حامی حوزة الدین منصف المظلومین من الظالمین جامع کلمة الموحدین مبید الطغاة والمارقین کاشف المظالم الآخذ للمظلوم من اظالم جامی البلاد ماحی البغی والعناد ناصر الملّة تابع الامة ذخر الخلافة قیّم الدولة حافظ... ملک امراء المشرق والمغرب... جیهان خسرو ابن البغازی... اتابک الاعظم ابوالفضائل لؤلؤ ابن عبدالله نصیر امیرمؤمنان تقبل الله منه واثابه وجعل الجنة منقلبه ومآبه لِمحمد وآله الطاهرین وذلک فی شهور سنة ست واربعین وستمائة. [۲]
عطا حديثى و هناء عبدالخالق، القباب المخروطیة فی العراق، ص۶۴.
۲.۳ - فضای بقعهکل فضای بقعه که شامل صحن و قبرستان است، نزدیک به ۱۸۰ مترمربع مساحت دارد و قبر سادات اشراف اعرجی موصل، در پیرامون این بقعه، با سنگ قبرهای عمودی و قدیمی قرار دارد. با سرمایه «سید نزار سید رؤوف»، نقیب سادات اعرجی، در سال ۲۰۰۰ م، این بنا به اشراف «مهندس زین‌العابدین عبدالرزاق ضفری الرجی» بازسازی شده است. ۳ - صاحب مدفنبه اعتقاد اهالی، سیدعبدالرحمان، فرزند سیدعون‌الدین بن حسن مثنی بن امام حسن (علیه‌السّلام) است که بی‌شک، چندین واسطه، از قلم افتاده است. برخی معتقدند که این مکان، مدفن فرزند نقیب موصل، سیدابوطالب بن ابوعبدالله حسن الزیدی بن محمد بن عبدالله بن حسن بن محمد بن حسین بن حسین بن زید الشهید بن امام سجاد (علیه‌السّلام) است. [۳]
عامری، ثامر عبدالحسن، المراقد و المزارات فی العراق، صص۲۶۷ - ۲۶۸.
گویا این ادعا، از گفتار شیخ ابوالحسن عمری نسابه نشات، گرفته است که می‌نویسد: الشریف النقیب بالموصل ابوعبدالله الزیدی ابن محمد بن عبدالله بن حسن بن محمد ابن حسین بن حسین بن زید الشهید (علیه‌السّلام) هو اخو النقیب ابوالحسن العمری لامها شهیة عباسیة وکانت له بالموصل جلالة وتقدم مولده شیراز. سپس وی اضافه می‌کند که او، فرزند پسری داشته که به آل‌ابوطالب، خوانده می‌شده است، چنان‌که می‌نویسد: «مات بالموصل وخلف بها ولداً یدعی ابا علی واسمه علی، به فالج؛ در موصل وفات یافته و از او، فرزند فلجی به یادگار مانده که نامش علی است و ابوعلی، خطاب می‌شود.» [۵]
حسینی كمونه، سيدعبدالرزاق، موارد الاتحاف فی نقباء الاشراف، ج۲، ص۱۷۵.
[۶]
ابن‌طقطقى، محمد بن على، الاصیلی، ۲۴۸.
بر این اساس، برخی تصور نموده‌اند که نام ابوطالب، عبدالرحمان است و او، فرزند نقیب موصل و این مکان، مدفن خانوادگی نقبای موصل، از نسل ابوعبدالله زیدی می‌باشد.۴ - بازسازیبنای سید عبدالرحمان، در سال‌های ۱۱۸۷، ۱۱۹۱ و ۱۳۸۳ ه. ق، تجدید بنا و تعمیر اساسی شده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «مزار سید عبدالرحمان حسنی»، ج۲، ص۳۷۹. رده‌های این صفحه : زیارتگاههای شهر موصل | مزار امامزاده‌های موصل | مزار فرزندان امام حسن | مزار فرزندان امام سجاد
|